Hoe ga je om met de onvoorspelbare toekomst? Martijn van der Steen, kersvers hoogleraar bestuurskunde, heeft zijn oratie aan dit vraagstuk gewijd en Joël Scherrenberg las deze voor ons.

In zijn recensie schrijft Joël het volgende:

Martijn van der Steen heeft zijn oratie bij zijn installatie als bijzonder hoogleraar Strategie en Toekomst vervat in de alleraardigste publicatie ‘Tijdig bestuur’. De titel doet niet vermoeden welke doorwrochte conclusies naar voren komen bij een zekerheid die van alledag is. De toekomst is onzeker en onvoorspelbaar en toch wordt van het openbaar bestuur verwacht dat ze regeren en dus vooruitzien.

Waardevrij
Deze paradox wordt beeldend verwoord aan de hand van veelzeggende voorbeelden uit onze recente historie, waarbij tussen de regels door ook gelijk verschillende maatschappelijke vraagstukken van nu aan de orde komen. Martijn weet deze thema’s op een boeiende manier voor het voetlicht te brengen en de lezer op te zadelen met tal van dilemma’s. Het mooie is dat hij de discussie waardevrij laat, om de lezer zo zelf invulling aan de gevolgen te laten geven.

Oneindig veel variabelen
De kennisvraag over het onbekende is natuurlijk van alledag en ook zeker niet iets dat alleen speelt in de ambtelijke of politieke kaders. De oratie maakt duidelijk dat de overheid net zo goed onderdeel is van een maatschappij die continu aan het veranderen is. Er zijn oneindig veel variabelen en iedereen zoekt naar zekerheden en patronen. Door een goede voorbereiding op het onbekende proberen we ons ertegen te wapenen.

De oratie is bedoeld om mensen anders naar dit onbekende te laten kijken. Probeer bijvoorbeeld duidelijke patronen te herkennen en leer van het verleden. Behoud daarbij echter wel de open blik naar de toekomst, want resultaten uit het verleden…

Niet weten wat je niet weet
Door aandachtig te kijken naar wat we wel weten wordt het onbekende minder onbekend. Het ene weten we (eigenlijk) wel of weten anderen en kun je dus achterhalen. Van sommige zaken weet je dat je ze niet weet en nog niet kunt weten, maar ook daar is dan op te anticiperen. Zodoende blijft alleen de groep over van zaken waarvan je niet weet dat je ze niet weet.  De taal die hij introduceert gaat vooral over dit onbekende onbekende. Dit kun je mogelijk doorgronden door zaken die verrassend voorspelbaar en voorspelbaar verrassend zijn. Van simpele tot complexe systemen, de aandachtige kijker zal deze herkennen en mogelijk doorgronden.

Onzekerheden niet verbergen
Het boek gaat over het durven loslaten van zekerheden. Door ruimte te geven aan onzekerheid krijgen we meer zekerheid over het effect van beleid, juist door deze voorspelbaarheid die er op vele fronten wel is. Beleidsmakers worden opgeroepen om andere taal te gebruiken en de onzekerheid daar niet in te verbergen. Geef ruimte aan dynamiek en verrassing en vertel vooral wat je wilt. Maak gebruik van zowel tellend als vertellend vooruitzien. Het eerste gaat meer over zaken die voorspelbaar zijn zoals demografie, het tweede over zaken die veel minder voorspelbaar zijn. Hierbij spreek je in beelden in plaats van in concrete cijfers.

Aanrader voor toekomstvoorspellers
Blijf alert in je denken en doen; dit boek biedt goede handvatten en brengt deze op een prettige en open wijze. Kan dus na het lezen op de plank met de wijsgeren uit de eerdere tijden. Die zijn vaak even tijdloos als de wijsheden die Martijn heeft samengevat en wetenschappelijk onderbouwd. Al met al dus een aanrader voor iedereen die wel eens bezig is met de toekomst.

Ook meedoen? Joel Scherrenberg is lid van het Bouwstenen-netwerk Vaklui in Vastgoed en schreef deze recensie als bijdrage voor het Agendapunt ‘Vastgoed met beleid’. Meedoen? Dat kan, door partner of lid van een van de netwerken te worden.

Meer informatie

• Publicatie ‘Tijdig bestuur, Strategisch omgaan met voorspelbare verrassingen' (prof. dr. Martijn van der Steen, NSOB, december 2016)
• Agenda Maatschappelijk Vastgoed 2017
• Inspiratie voor Vastgoed met beleid